Een fytosanitaire studie of expertise van bomen heeft gevolgen voor het dagelijkse leven. Het doel kan zijn alles in het werk te stellen om het voortbestaan van een boom te verzekeren en tegelijk de veiligheid van mensen en eigendommen te waarborgen.
Een boom is een zich ontwikkelend levend wezen dat een architectonische en gedeeltelijk verborgen structuur vormt, het wortelstelsel. Het feit dat hij geen waarneembare gebreken vertoont, ongeacht het gebruikte waarnemingsmiddel, vormt dus geen garantie voor de afwezigheid van enig risico op het moment van de waarneming en a fortiori in de toekomst.
De structuur van een boom, zelfs van een gezonde boom, kan het begeven door allerlei omstandigheden die niets te maken hebben met de conditie van de boom.
Anderzijds kan een boom met bepaalde gebreken een risico inhouden dat aanvaardbaar is vanwege zijn eigen reactievermogen of wordt door menselijk ingrijpen: bv. snoeien of kroonverankering, verzorging door middel van planten, organische meststoffen.
In dat geval gaat de eigenaar op basis van het advies van de deskundige akkoord met een aanvaardbaar risiconiveau. Bij de besluitvorming moet rekening worden gehouden met de bijzondere waarde van het exemplaar en zijn landschappelijk, historisch en/of ecologisch belang.
Van Wetter Onderneming bv wordt regelmatig om zijn advies en mening gevraagd bij expertises en boomstudieopdrachten in verschillende domeinen: burengeschillen, vergunningen, kapvergunningen, gezondheidsproblemen bij bomen, verlies van zonlicht, risico op omvallen van bomen, omgevingsstudies voorafgaand aan een project, enz. Van Wetter Onderneming bv wordt regelmatig door rechtbanken als gerechtelijk deskundige aangesteld en beschikt over verschillende hulpmiddelen om zijn verslagen te onderbouwen:
Verslag van de studie en expertise van een boom aan de hand van een visual tree assessment (vta):
Tomografische analyse van een boom. Met behulp van dit uiterst geavanceerde toestel kan de staat van verval van het hout worden vastgesteld. Met deze scanner kan een colorimetrische echografie uitgevoerd worden.
Wat is een boomtomografie?
De Picus-geluidsgolftomograaf is een toestel om de breuksterkte van bomen en de toestand van verweerd hout te meten zonder het gezonde hout te beschadigen. Sensoren die op regelmatige afstanden rond de stam aangebracht zijn, registreren de reistijd van handmatig opgewekte geluidsgolven. Deze studie heeft tot doel de bruto dichtheid en de droge dichtheid te bepalen en de dichtheden te vergelijken met de kleurgradaties van het tomogram dat door de akoestische PICUS-tomograaf is vastgesteld. Voor elk substraat wordt de geluidssnelheid bepaald op basis van twee waarden, de elasticiteitsmodulus en de dichtheid, met behulp van de formule V = VE/p.
V = geluidssnelheid; E = elasticiteitsmodulus; p = bruto dichtheid.
Naast de kennis van de deskundige kan met dit toestel de omvang van de schimmelinfectie(s) in de boom en/of de mate van verrotting van de boom worden vastgesteld. Dit helpt bij de besluitvorming over wat er met de boom moet gebeuren en welke maatregelen (verzorging, vellen, snoeien) kunnen worden toegepast.
Welke resultaten levert een boomtomografie op?
Deze boomscan levert een gekleurde grafiek op, die ons informatie verschaft over de interne toestand van de boom op een bepaald moment. De tomograaf zendt geluidsgolven door de boomstam en berekent en analyseert de tijd die deze golven nodig hebben om een bepaalde afstand af te leggen. Hoe gezonder en beter het hout, hoe sneller de golf zich zal voortbewegen. Omgekeerd: hoe meer het hout aangetast is door schimmel of zelfs ontbreekt, hoe langer die golf erover zal doen om dezelfde afstand af te leggen. De geluidsgolven die de sensoren door de stam zenden, maken een visuele en onmiddellijke weergave mogelijk van de toestand van de boom, van eventueel aanwezig houtrot of holten, en dit op een niet-invasieve manier.
De grafiek interpreteren die verkregen werd met behulp van geluidstomografie is een complexe aangelegenheid en vereist een goede kennis van de boom en zijn ontwikkeling.
De kleuren op de foto geven de conditie van de boom aan:
- Zwartbruin: het hout of een deel van de stam is gezond.
- Groen: het hout is gezond, maar licht aangetast.
- Paars: het hout is licht aangetast.
- Blauw-wit: de boom is aangetast en/of vertoont holten.
Het voordeel van deze methode is dat zij niet-invasief is, de boom niet beschadigt en de aangetaste delen op betrouwbare wijze aanwijst. Zo kan de aanwezigheid van bijvoorbeeld een lakzwam, die verrotting van de stam en wortels veroorzaakt, al dan niet bevestigd worden. Afhankelijk van het stadium van verrotting, zwartachtig of bruinachtig, kan de boom elk ogenblik afbreken en moet er snel uit veiligheidsoverwegingen tot vellen worden overgegaan.
De behandeling en toetsing van de diagnose hangen af van de vereisten inzake beheer, van de beschikbare middelen en ook van de kennis en ervaring van de deskundige die de behandeling (snoeien, revitalisering, bemesting) zal toepassen en daarbij moet anticiperen op de reactie van de boom.
Met dit toestel, waarmee een expert een stabiliteitstest kan uitvoeren, kan de conditie van staande bomen worden beoordeeld. Dit niet-destructieve meetinstrument laat toe op een andere manier de dichtheid van het hout te schatten door de weerstand van het hout tegen boringen te meten in verhouding tot de dichtheid van het hout.
Een resistograaf, waarmee ter plaatse schommelingen in de houtdichtheid (boomringen) gemeten kunnen worden, wordt heel vaak in verband gebracht met een tomograaf, waarmee de conditie van het hout in beeld gebracht kan worden. Een tomograaf genereert echter minder duidelijke beelden en is daarom minder geschikt voor dendrogeomorfologische studies (een tak van de dendrochrono-logie die, op basis van de analyse van de groeiringen bij houtgewassen, recente en oudere verstoringen in de omgeving aan het licht kan brengen die met klassieke analysemethoden onopgemerkt zouden zijn gebleven. Dit is gebaseerd op het vermogen van bomen om te reageren op exogene stressoren die verband houden met veranderingen in hun groeimilieu. Zo is het mogelijk de mate van verval van de boom vast te stellen).
Met de resistograaf kan worden nagegaan in welk stadium het verval van de boom zich bevindt.
U vreest dat uw boom zal omvallen, vlak bij uw huis zal afbreken of ontworteld zal worden bij een harde windstoot of de eerstvolgende storm of dat de verankering van uw boom beschadigd zal raken door wegenwerken of renovatiewerkzaamheden in de buurt van de boom. Kies daarom voor een trekproef op uw boom. Dit is een niet-invasieve en niet-destructieve manier om de buigsterkte van de stam en het vermogen van het wortelsysteem om zich aan de grond te verankeren, te bepalen.
Het meetinstrument wordt gebruikt om trekproeven op bomen uit te voeren. Trekproeven maken deel uit van een gedetailleerd onderzoek van de boom, waarbij gezocht wordt naar eventuele breuken en de stabiliteit wordt bepaald door de reactie van de boom op een kunstmatige windbelasting te meten.
Wat is een trekproef?
Na proeven die een beter beeld moeten opleveren van de binnenkant van een boom, zoals een tomografie (een soort röntgenfoto van de boom door middel van geluidsgolven) of resistograafpeilingen krijgt men met een trekproef een betere benadering van de mechanische sterkte van een boom. Uitgangspunt is dat op de boom een kracht wordt uitgeoefend die overeenstemt met het “windmodel”.
Hoe verloopt een trekproef?
Bij een trekproef wordt de boom voorzien van een touw dat aan de kruin wordt bevestigd en met een lier wordt aangespannen. De reactie van de boom op deze belasting en de belasting zelf worden gemeten: een krachtmeter meet de kracht die uitgeoefend wordt op het touw, terwijl de elastometer meet in welke mate de vezels in de boomstam uitgerekt of samengedrukt worden en de inclinometer de inclinatie van de wortelplaat meet. Deze meetwaarden worden onmiddellijk in een computerprogramma weergegeven en na de test opgeslagen. Door de reactie van de boom op een gekende equivalente belasting te vergelijken met de voorspelde belasting van een aangekondigde storm kan een veiligheidsfactor voor breuken en stabiliteit berekend worden.
Als de proef vakkundig wordt uitgevoerd, zal de boom naar zijn oorspronkelijke natuurlijke stand terugkeren en niet onherroepelijk beschadigd worden.
Waarom een trekproef uitvoeren?
Zoals veel steden in ons land telt Brussel enkele opmerkelijke, oudere exemplaren. Om ze in stand te houden, worden ze aan deze proef onderworpen, wat toelaat bepaalde inwendige problemen op te sporen die met het blote oog niet zichtbaar zijn.
Zo heeft de beuk de neiging om met ouder worden achteruit te gaan. Deze soort wordt vaak aangetast door houtetende zwammen zoals de reuzenzwam, die zich voeden met de wortelhals en wortels en ertoe kunnen leiden dat de boom elk moment kan afbreken. Bovendien ontwikkelt deze schimmel zich vrij snel (het vruchtlichaam kan maar liefst 8 kg zwaar worden!). De trekproef verschaft in dat geval informatie over de mechanische stevigheid van de boom aan de hand van een veiligheidscoëfficiënt.
Samenvattend kan men stellen dat een trekproef op een boom toelaat bomen zoveel mogelijk voor de kap te behoeden.
Trekproeven zullen u waarschuwen voor de volgende problemen:
- Ontworteling en ineenstorting van een boom
- Afgebroken of losgewaaide boomtakken
- Boomstam die afbreekt of uit elkaar valt
- Boom die opensplijt of in de lengte breekt
Van Wetter Onderneming stelt haar studiebureau ter beschikking voor diverse aangelegenheden, zoals:
- Fytosanitaire studie en expertise van bomen
- Analyse en studie van de gevolgen van een project voor bomen en beschermingsmaatregelen
- Analyse van de ontwikkeling van stedelijke gebieden in relatie tot bomen
- Biomechanische en gevarendiagnose bij bomen
- Gerechtelijke expertise op het gebied van bomen en boomteelt – Bemiddeling bij geschillen
- Schatting van de belevingswaarde van bomen (opmerkelijke boom, rijboom)
- Onderbouwde aanpak voor het behoud van straatbomen
- Inpassen van bomen in hun omgeving
- Voorafgaande studie bij verplanting van grote bomen
- Consultant inzake boombescherming op bouwwerven en langs wegen
- Hulp bij het beheer van het bomenbestand
- Zo nodig verkrijgen van een kapvergunning.
Identificatie, opmeting en inventarisatie van bomen om het bomenbestand op een terrein of in een park of bos te beheren. Er kan een genummerd plaatje aan de boom worden bevestigd voor een betere traceerbaarheid.
Deze identificatie kan gecombineerd worden met een boomexpertise en maatregelen die op korte, middellange of lange termijn genomen moeten worden om zo tot een beheersplan te komen.
Ook kan worden vermeld welke middelen moeten worden ingezet om bomen tijdens werkzaamheden te beschermen.
- Advies door een boomverzorger, toezicht op de bouwwerf, plaatsbeschrijving
- Opstellen van digitale kaarten en plannen van de bestaande en geplande toestand, inventaris
- Opstellen van bestek met beschrijving van wat er al dan niet kan worden uitgevoerd.
VTA-analyse (visual tree assessment):
De VTA-analyse (Visual Tree Assessment of visuele beoordeling van de boom) van dr. Claus Mattheck geniet internationale erkenning op het vlak van boominspectie. Deze techniek laat toe de lichaamstaal en mechanica van bomen te analyseren. Uitwendige symptomen en defecten worden opgespoord en onderzocht. Inwendige schade wordt geanalyseerd en beoordeeld om het risico op afbreken in te schatten. Op basis van deze analyse zal, indien nodig, verder onderzoek worden verricht om tot een onpartijdige conclusie te komen. Daarna volgen aanbevelingen voor de verzorging of eventuele kap van de boom om het risico op slachtoffers tot een minimum te herleiden.
Deze studie vormt een neerslag van de kennis en bekwaamheid van de deskundige inzake bomen, zowel vanuit theoretisch oogpunt (functioneren van de boom, diagnose, aandoeningen, bodem, veiligheid, risico’s en voorschriften) als vanuit praktisch oogpunt, waarbij verschillende snoeiwijzen en aanplantingen worden voorgesteld, evenals de klimtechniek.
De boomdeskundige zal de aandacht vestigen op het biomechanische gedrag van de boom (zijn lichaamstaal) en de visuele symptomen van inwendige gebreken bij de patiënt herkennen. Hij of zij zal het risico op afbreken inschatten, zo nodig onderbouwd door andere diagnosetechnieken zoals QTRA, tomografie, resistograaf en trekproef, en op die manier mogelijke, al dan niet voorzienbare risico’s onder de aandacht brengen, en zijn of haar bijdrage leveren bij al dan niet gegronde, juridische geschillen.
De ETW European Tree Worker-certificering staat onder toezicht van de European Arboricultural Council (EAC) en omvat een certificering voor boomverzorgers/-klimmers/-snoeiers die erkend wordt in de landen van de Europese Unie en door de International Society of Arboriculture (ISA). Dit vormt een waarborg voor de kwaliteit en eerbiediging van de boom in zijn omgeving.
Dit certificaat werd behaald door François van Wetter en andere personeelsleden in ons bedrijf. Via hen kunnen privépersonen en overheidsinstanties een reële toegevoegde waarde verkrijgen in hun hoedanigheid van leidinggevend boomverzorger. Wij stellen onze kennis ook ten dienste van boomkwekers en bieden u een kwaliteitsgarantie bij onze werkzaamheden.
Deze certificering vormt een neerslag van de deskundigheid inzake sierboomteelt, wat kennisverwerving over bomen impliceert: dendrobiologie, fysiologie, parasitologie, biomechanica, wortelsystemen, enz.
Zijn of haar werk moet bijdragen tot een goed beheer van het bomenbestand en tot de berekening van risico-indices inzake boomstabiliteit. Deze Quantified Tree Risk Assessment (QTRA) werd ontwikkeld door Mike Elison en verschaft ons een kosten-batenafweging, waarna veiligheidsmaatregelen kunnen worden genomen, afhankelijk van de vraag of deze aanvaardbaar, onaanvaardbaar of verdraagbaar zijn. Het risiconiveau wordt bepaald aan de hand van 3 factoren:
- Potentiële doelwitten: mensen, voertuigen, gebouwen, enz.
- Impactpotentieel: afmetingen van de boom
- De faalkans op basis van de gebreken die op de boom zijn waargenomen
De QTRA-methodologie biedt als voordeel haar eenvoud omdat ze gebaseerd is op gemakkelijk meetbare factoren (opmetingen van bomen, aantal voertuigen per uur, doelwitten) en maakt dus een eerste aanzet mogelijk. Voor de beoordeling van de faalkans moeten echter andere, meer specifieke en aanvullende diagnostische technieken gebruikt worden (VTA, tomografie, enz.). Het vormt dus een hulpmiddel bij het beheer van het stedelijke bomenbestand, in combinatie met andere erkende diagnostische technieken.